اقتباس تلویزیونی «سووشون»؛ ادبیات روی پرده

این سریال، نه فقط یک بازخوانی ادبی‌ست، بلکه گفت‌وگویی‌ست میان گذشته و اکنون، میان زری و هر زنی که هنوز در جست‌وجوی صدا و جایگاه خویش است. در این مطلب، وب سایت مگزین فیلم شما را با اقتباس تلویزیونی «سووشون»؛ ادبیات روی پرده، آشنا می‌کند. تا پایان همراه ما باشید.

سریال سووشون

در میان آثار ادبی معاصر فارسی، رمان سووشون نوشته‌ی سیمین دانشور جایگاهی بی‌بدیل دارد؛ نخستین رمان مدرن فارسی به قلم یک زن که نگاهی ژرف به مسائل اجتماعی، سیاسی و جنسیتی دوران پهلوی دوم دارد. با چنین پیشینه‌ای، اقتباس از این اثر، همواره امری حساس و مورد انتظار بوده است.

سووشون

پس از سال‌ها تلاش برای ساخت نسخه‌ای سینمایی، سرانجام نرگس آبیار، فیلم‌ساز شناخته‌شده سینمای ایران، تصمیم گرفت اقتباس تصویری از این رمان را در قالب یک سریال نمایش خانگی ۳۰ قسمتی تولید کند. اما این پروژه نه‌تنها در مسیر تولید بلکه در مراحل پخش نیز با چالش‌های بزرگ و حاشیه‌های پررنگی مواجه شد.

نرگس آبیار سووشون

نرگس آبیار، کارگردانی که پیش‌تر با فیلم‌هایی چون نفس، شیار ۱۴۳ و شبی که ماه کامل شد درخشیده بود، با اقتباس از سووشون وارد دنیای روایت‌های بلند در قالب سریال شد. فرآیند تولید این سریال بیش از یک سال به‌طول انجامید، اما کل پروژه از مرحله پیش‌تولید تا تدوین نهایی، حدود چهار سال زمان برد. این مجموعه با سرمایه‌گذاری پلتفرم نماوا تولید شد و یکی از پرخرج‌ترین پروژه‌های بخش خصوصی در ایران محسوب می‌شود.

سریال جدید سووشون

حسین میرطاوسی، مالک نماوا، اعلام کرد که برای تولید سریال سووشون بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است و تا آذر ۱۴۰۲ حدود ۹۵ درصد فیلم‌برداری آن به پایان رسیده بود.
محمدحسن شانه‌ساززاده، عضو هیئت‌مدیره نماوا نیز در سال ۱۴۰۳ فاش کرد که هزینه تولید هر قسمت از این سریال حدود ۸ میلیارد تومان بوده است؛ این در حالی است که میانگین هزینه تولید هر قسمت از سریال‌های معمولی در ایران، حدود ۳ میلیارد تومان برآورد می‌شود. این اختلاف چشم‌گیر، سووشون را در زمره گران‌ترین سریال‌های بخش خصوصی تاریخ ایران قرار می‌دهد.

خلاصه سریال سووشون

رمان سووشون روایتی است از شیرازِ دهه ۱۳۲۰، در بحبوحه اشغال ایران توسط نیروهای متفقین و فشارهای اقتصادی و سیاسی بر مردم. داستان حول شخصیت «زری» و همسرش «یوسف» می‌گردد که در جریان مبارزه با فساد و اشغال‌گری خارجی، دست به انتخاب‌هایی سرنوشت‌ساز می‌زنند.
رمان نگاهی انسانی، زنانه و سیاسی به تاریخ ایران دارد و یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های ادبیات متعهد محسوب می‌شود.

نرگس آبیار تلاش کرده در اقتباس خود، هویت تاریخی، اجتماعی و زنانه‌ی رمان را حفظ کند و با بهره‌گیری از تصویر و روایت بصری، سووشون را به اثری درخور در قالب تلویزیونی بدل کند. به گفته آبیار، وسواس و دقت بسیاری در روند اقتباس و ساخت این اثر به‌کار رفته است تا اصالت محتوای رمان از بین نرود.
سریال سووشون برای پخش از پلتفرم نماوا برنامه‌ریزی شده بود و طبق اعلام رسمی، از روز چهارشنبه ۹ خرداد ۱۴۰۴ آغاز به پخش کرد.

زمان پخش سریال سووشون

بر اساس اطلاعیه‌های منتشرشده از سوی نماوا زمان‌بندی پخش این سریال به‌صورت هفتگی، روزهای چهارشنبه ساعت ۸ شب (۲۰:۰۰) تعیین شده بود. این زمان، همان زمانی است که قسمت اول نیز منتشر شد.
با این حال، پس از انتشار قسمت اول، به‌دلیل توقیف سریال از سوی نهادهای نظارتی و مسدود شدن نماوا، پخش ادامه قسمت‌ها متوقف شد و آینده‌ی پخش سریال در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
اگر در آینده تغییری در پلتفرم یا برنامه پخش ایجاد شود، می‌توان به‌روزرسانی جدید ارائه داد.

بازیگران سریال سووشون

سووشون از حیث بازیگری نیز یک اثر پربازیگر و متنوع به‌شمار می‌رود.
بهنوش طباطبایی و میلاد کی‌مرام نقش‌های اصلی سریال را ایفا می‌کنند.
بازیگران برجسته تئاتر و سینما در این پروژه حضور دارند، از جمله:

بهنوش طباطبایی در سووشون

بهنوش طباطبایی در سریال سووشون نقش اصلی زن داستان، یعنی زری را ایفا می‌کند؛ یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین شخصیت‌های ادبیات معاصر ایران که در رمان سیمین دانشور حضوری محوری دارد.
بهنوش طباطبایی در سووشون
زری زنی تحصیل‌کرده، خردمند، صبور و ریشه‌دار در فرهنگ سنتی و در عین حال دغدغه‌مند نسبت به مسائل اجتماعی است. او در بطن یک خانواده فرهیخته در شیراز زندگی می‌کند و با «یوسف»، مردی آزادی‌خواه و معترض به اشغال ایران و سلطه نیروهای بیگانه، ازدواج کرده است. کشمکش‌های درونی زری میان حفظ امنیت خانواده‌اش و همراهی با نگرش آرمان‌گرایانه همسرش، هسته اصلی روایت را شکل می‌دهد.

سریال سووشون بازیگران

در اقتباس نرگس آبیار، زری نه تنها محور روایت بلکه نماد زن ایرانی در تقاطع سنت، سیاست، مادرانگی و استقلال فکری است. آبیار که همواره در آثارش نگاه زن‌محور و دغدغه‌مند داشته، تلاش کرده تصویری چندلایه و انسانی از زری ارائه دهد.

عکس بازیگران سریال سووشون

بهنوش طباطبایی با پیشینه‌ای درخشان در تئاتر و تلویزیون، با ایفای نقش زری وارد یکی از جدی‌ترین و چالش‌برانگیزترین کارنامه‌های حرفه‌ای‌اش شده است. این نقش از آن جهت برای یک بازیگر دشوار است که طیف گسترده‌ای از احساسات – از عشق، ترس، خشم و سرخوردگی تا امید، مقاومت و شک – را در قالب یک زن فروتن اما آگاه، به نمایش می‌گذارد.
حضور طباطبایی در این نقش، با بازخوردهای مثبتی از سوی بینندگان قسمت اول همراه بود. حتی با وجود ممیزی‌ها، مخاطبان از قدرت انتقال حس، صداقت بازی و عمق درونی شخصیت‌پردازی زری توسط او تقدیر کرده‌اند.
بهنوش طباطبایی در سووشون نه صرفاً یک بازیگر، بلکه حامل پیام اصلی روایت زنانه دانشور و نگاه زن‌محور آبیار است. زری در دل ماجرایی تاریخی قرار دارد، اما هویت زن امروز ایران را نیز بازتاب می‌دهد. از این منظر، بازی طباطبایی می‌تواند در حافظه‌ی مخاطب ایرانی ماندگار شود، درست مانند جایگاه رمان سووشون در تاریخ ادبیات.

میلاد کی مرام

در سریال سووشون، میلاد کی‌مرام در نقش یوسف، شخصیت مرد اصلی داستان، ایفای نقش می‌کند. یوسف در رمان سیمین دانشور، چهره‌ای آرمان‌گرا، وطن‌دوست، آزاداندیش و در عین حال سرسخت و گاه تندمزاج است؛ مردی که در برابر سلطه بیگانگان و خیانت‌های داخلی ایستادگی می‌کند، حتی اگر این مقاومت، امنیت خانواده‌اش را به خطر بیندازد.
میلاد کی مرام در سووشون

دانلود سریال سووشون

یوسف یکی از شخصیت‌های نمادین ادبیات داستانی ایران است. او فراتر از یک فرد، نماینده‌ی طیف روشنفکر، ملی‌گرا و ضد استعماری در ایرانِ دهه ۱۳۲۰ است؛ کسی که با وجود جایگاه اجتماعی‌اش، حاضر نیست در برابر اشغال کشور، احتکار آذوقه و ظلم سکوت کند. در مقابل، او به‌گونه‌ای عمل می‌کند که حتی نهادهای رسمی و دربار از حضور و نفوذش احساس خطر می‌کنند.
در سریال، کارگردان نرگس آبیار تلاش کرده تا این ویژگی‌های رمان را حفظ کرده و یوسف را به‌عنوان یک مرد عدالت‌طلب، پرشور و اخلاق‌گرا به تصویر بکشد؛ کسی که در عین عشق عمیق به همسرش (زری)، در مسیر آرمان‌هایش مصالحه نمی‌کند.

میلاد کی مرام در سووشون

میلاد کی‌مرام با نقش یوسف، وارد یکی از جدی‌ترین و چالش‌برانگیزترین نقش‌های حرفه‌ای خود شده است. او پیش‌تر در آثار متنوعی مانند خط ویژه، ملکه گدایان و سایه‌بان ایفای نقش کرده و نشان داده توانایی پرداخت به شخصیت‌های پیچیده را دارد. اما نقش یوسف، به‌دلیل بار تاریخی، سیاسی و عاطفی‌اش، جایگاه خاصی در کارنامه‌ی او خواهد داشت.
در قسمت نخست سریال که پخش شد، مخاطبان از صلابت، حس درونی و زبان بدن کنترل‌شده‌ی کی‌مرام در نقش یوسف استقبال کردند. او موفق شد وجه قاطع و در عین حال عاطفی شخصیت را هم‌زمان به نمایش بگذارد؛ مردی که میان عشق به خانواده و تعهد به جامعه، ایستادن را انتخاب می‌کند.
یوسف، مکمل زری نیست؛ او ستون موازی دیگری در ساختار روایی سووشون است. اگر زری درگیر کشمکش‌های درونی و خانوادگی‌ست، یوسف درگیر جهان بیرون، جامعه، ساختار قدرت و مبارزه سیاسی است. بازی میلاد کی‌مرام، باید این تقابل بیرون/درون و عقل/احساس را همزمان در خود داشته باشد — مأموریتی که تا اینجا، با موفقیت انجام داده است.

حضور کی‌مرام در این نقش می‌تواند فرصتی طلایی برای او باشد تا خود را به‌عنوان یک بازیگر در کلاس نقش‌های تاریخی و ادبی تثبیت کند، به‌ویژه اگر امکان ادامه‌ی پخش سریال فراهم شود و شخصیت یوسف تا پایان مسیر دراماتیک خود، فرصت رشد پیدا کند.

فرشته صدرعرفایی

فرشته صدرعرفایی، بازیگر باتجربه و تحسین‌شده سینمای ایران، در سریال سووشون نقش شخصیتی محوری از طبقه سنتی و ریشه‌دار شیراز را ایفا می‌کند. او با حضور خود به فضای تاریخی و بومی سریال عمق و اصالت می‌بخشد. با سابقه درخشانش در نقش‌های اجتماعی و درونی، صدرعرفایی در سووشون نیز حضوری مؤثر و متین دارد؛ شخصیتی که نماینده نگاه محافظه‌کارتر اما در عین حال خردمندانه نسبت به تحولات آن دوره است.

سام درخشانی در سووشون

سام درخشانی در نقش یوسف، یکی از شخصیت‌های کلیدی و تأثیرگذار داستان، ایفای نقش می‌کند. یوسف، مردی وطن‌دوست، روشن‌فکر و معترض به فساد و بی‌عدالتی‌ست که در برابر فشار حکومت نظامی و نیروهای بیگانه، سر خم نمی‌کند.

درخشانی با ایفای این نقش، از قالب‌های رایج پیشین خود فاصله گرفته و وارد دنیایی عمیق‌تر و چالش‌برانگیزتر می‌شود. یوسف، شخصیتی پیچیده است؛ هم همسر و پدری دلسوز و متعهد، و هم مبارزی که آرامش خانواده‌اش را فدای رسالت اجتماعی خود می‌کند. بازی در چنین نقشی، فرصتی برای درخشش درخشانی در قالبی جدی، تاریخی و دراماتیک است.

با توجه به فضای شاعرانه و تلخ سووشون و سبک کاری نرگس آبیار، انتظار می‌رود اجرای درخشانی در نقش یوسف، یکی از نقاط قوت سریال باشد و مخاطبان را با وجهی تازه از توانایی‌های بازیگری او روبه‌رو کند.

مریم سعادت

مریم سعادت، بازیگر صاحب‌سبک سینما و تلویزیون ایران، در سووشون ایفاگر نقشی جانبی اما تأثیرگذار است. او به‌عنوان عضوی از خانواده زری و یوسف، با شخصیت‌پردازی دقیق خود، حس پیوند خانوادگی، انتقال نسل‌ها و تأثیرات اجتماعی بحران‌های تاریخی دهه ۱۳۲۰ در شیراز را تقویت می‌کند.
در اقتباس نرگس آبیار، سعادت به‌خوبی فضای اجتماعی آن دوران را بازتاب می‌دهد—زنی که شاید با تحولات سیاسی همراه نیست، اما تحت تأثیر آن‌ها قرار گرفته و از لحاظ فرهنگی و روانی نماینده ساختار محافظه‌کارتر جامعه محسوب می‌شود.
طبیعت آرام و زبان بدن متین او، کمک می‌کند تا تضاد میان نسل‌ها و دیدگاه‌های محافظه‌کارانه و نوگرایانه در سریال بهتر شکل بگیرد. حضور او ضمن تأکید بر ریشه عقب‌مانده‌گی فرهنگی و جمعی، به شخصیت‌های مرکزی اثر نیز عمق بیشتری می‌دهد.

ترلان پروانه در سووشون

ترلان پروانه، بازیگر جوان و پرنشاط سینما و تلویزیون، در سووشون نقش دختری از خانواده‌ای متوسط در شیراز دوران اشغال ایران را ایفا می‌کند. او به‌عنوان یکی از شخصیت‌های مکمل، با حضورش فضای اجتماعی جوانان آن دوران را نشان می‌دهد.

سو و شون سریال

در اقتباس نرگس آبیار، پروانه شخصیتی را بازی می‌کند که برخلاف برخی اعضای خانواده یا جامعه، به واکنش‌های اجتماعی و فرهنگی آن دوران حساس است؛ زن جوانی که تحت تأثیر تحولات سیاسی و اقتصادی، به آینده‌ای متفاوت و دگرگون فکر می‌کند.
ترلان پروانه با بازی طبیعی، چهره‌ی امیدوار و انرژی جوانی، تضاد میان نیروهای سنتی و نسل‌های نوگرا را به تصویر می‌کشد. حضور او، علاوه بر رنگ‌ولعاب بصری، لایه‌ای از تنوع نسلی و ساختار اجتماعی به روایت سریال می‌افزاید.

مزدک میرعابدینی

در سریال سووشون، مزدک میرعابدینی در نقش زینگر، مأمور فروش چرخ خیاطی، ایفای نقش می‌کند. شخصیت زینگر در داستان نماد نفوذ استعمار و فریب‌های اقتصادی است. او به ظاهر یک فروشنده ساده است، اما در واقع نماینده‌ای از منافع بیگانگان در ایران محسوب می‌شود. این نقش به‌خوبی نشان‌دهنده تضاد میان ظاهر و باطن در روابط اقتصادی و سیاسی آن دوران است.

سهیل مستجابیان در سووشون

در سریال سووشون، سهیل مستجابیان در نقش آقای فتوحی، یکی از شخصیت‌های مکمل داستان، ایفای نقش می‌کند. آقای فتوحی در داستان نماد نفوذ استعمار و فریب‌های اقتصادی است. او به ظاهر یک فروشنده ساده است، اما در واقع نماینده‌ای از منافع بیگانگان در ایران محسوب می‌شود. این نقش به‌خوبی نشان‌دهنده تضاد میان ظاهر و باطن در روابط اقتصادی و سیاسی آن دوران است.

هوتن شکیبا در سووشون

در سریال سووشون، هوتن شکیبا نقش برادر زری (احتمالاً سهراب یا ملک سهراب) را ایفا می‌کند
طبق گزارش‌ها، شکیبا در پشت‌صحنه‌ی سریال دیده شده در نقش ملک سهراب، یکی از اعضای خانواده زری و یوسف حضور دارد. که نمایانگر روابط خونی و برادرانه درون این خانواده در مسیر داستان است
ظاهر وی با گریم متفاوت و ویژه‌ای همراه بوده است، که توجه رسانه‌ها را نیز به خود جلب کرده و نشان‌دهنده تلاش برای بازنمایی دقیق فضای تاریخی اثر است.

مجید صالحی در سووشون

در سریال سووشون، مجید صالحی نقش حاج‌آقا معتمد، پدر یوسف و زری را به‌عهده دارد شخصیتی کلیدی و تأثیرگذار در ساختار خانوادگی و روایی اثر.
حاج‌آقا معتمد، معلم و شخصیت بانفوذ در جامعه سنتی شیراز آن دوره است. او نمادی از محافظه‌کاری، سازش‌کاری و تسلیم در برابر وضعیت موجود به شمار می‌آید. متدین و محترم در جامعه است، اما حاضر نیست برای حفظ وضعیت خانواده‌اش دست به اقدام انقلابی بزند
او توصیه می‌کند که تغییر در جهان «کاری بزرگ‌تر از زندگی روزمره» می‌طلبد؛ اما خود در عمل از آن فاصله می‌گیرد و به سازگاری با شرایط فعلی بسنده می‌کند.

خالق استواری

در سریال سووشون، خالق استواری در نقش خان‌کاکا، برادر یوسف، ایفای نقش می‌کند. شخصیت خان‌کاکا نماد قدرت‌طلبی و فساد در خانواده‌ای با نفوذ است. او با رفتارهای خود، تضادهای اخلاقی و اجتماعی را در بطن خانواده و جامعه آن دوران به تصویر می‌کشد. این نقش به‌خوبی نشان‌دهنده تأثیرات منفی قدرت و فساد بر روابط خانوادگی و اجتماعی است.

بهمن بهمن‌پور

در سریال سووشون، بهمن بهمن‌پور در نقش آقای فتوحی، یکی از شخصیت‌های مکمل داستان، ایفای نقش می‌کند. آقای فتوحی در داستان نماد نفوذ استعمار و فریب‌های اقتصادی است. او به ظاهر یک فروشنده ساده است، اما در واقع نماینده‌ای از منافع بیگانگان در ایران محسوب می‌شود. این نقش به‌خوبی نشان‌دهنده تضاد میان ظاهر و باطن در روابط اقتصادی و سیاسی آن دوران است.

زهرا فراهانی

زهرا فراهانی، بازیگر جوان و بااستعداد ایرانی، در سریال سووشون در نقش مدیر مدرسه انگلیسی ظاهر شده است. او با ایفای این نقش، شخصیت یک فرد خارجی را به تصویر می‌کشد که در دل جامعه ایرانی در دوران اشغال کشور قرار دارد. برای پذیرش این نقش، فراهانی با اجرای متنی به زبان انگلیسی انتخاب شد و با تحقیق و مطالعه، ویژگی‌های فرهنگی و رفتاری شخصیت خود را به‌دقت بررسی کرد تا تصویری باورپذیر از یک فرد انگلیسی در آن دوران ارائه دهد.

پویا چهل‌تنان، آتنا پناهی، آرمین رحیمیان، بابک کریمی، علی نفیسی، آزاده صمدی، شیدا یوسفی، هادی امامی مقدم، هادی آقابزرگی، گیتار یاسری، آوینا پناهی، یاسین کاظمی از دیگر بازیگران این سریال ایرانی هستند.

سریال سووشون کی پخش میشود

یکی از پررنگ‌ترین جنبه‌های انتشار سووشون، چالش با نهادهای نظارتی به‌ویژه ساترا بود. به‌دلیل طولانی شدن فرآیند بررسی و اصلاحات مورد نظر ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر)، پخش این سریال با تأخیر مواجه شد.

تبلیغات رسمی سریال نیز با محدودیت‌هایی همراه بود. بیلبوردهای تبلیغاتی بدون نمایش چهره بازیگران یا حتی نام سریال و تنها با جمله‌ای مبهم یعنی «قصه از اینجا شروع میشه» و تاریخ پخش (۹ خرداد ۱۴۰۴) منتشر شدند.

پیش از آغاز پخش، صفحه رسمی سریال اعلام کرد که نسخه‌ای پنج‌دقیقه‌ای از محتوای تقطیع‌شده سریال توسط ساترا به نهادهای بالادستی ارائه شده است، که از نظر عوامل «مغرضانه» تلقی شد و هدف آن جلوگیری از انتشار بود.

در ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴، نماوا اعلام کرد که اگرچه تاکنون توقیف رسمی ابلاغ نشده، اما مجوز پخش هم صادر نشده است.

زمان پخش سریال سووشون

با این حال، در ۹ خرداد ۱۴۰۴، همزمان با پخش قسمت اول سریال، خبرگزاری قوه قضائیه اعلام کرد سریال به‌دلیل «عدم دریافت مجوز قانونی» توقیف شده و نماوا نیز به‌دلیل «امتناع از انجام تعهدات قانونی» مسدود شده است.

نماوا در واکنش به این اتفاقات عنوان کرد که سریال سووشون از مرحله تولید دارای مجوز بوده است و با وجود اعمال اصلاحات گسترده، بیش از ۲۰ دقیقه از سریال حذف شده اما تنها بر سر ۶۲ ثانیه از محتوا اختلاف‌نظر باقی‌ مانده است. پلتفرم نماوا همچنین اعلام کرد که هزینه اشتراک کاربرانی که در دو روز گذشته صرفاً برای تماشای سووشون ثبت‌نام کرده‌اند، بازگردانده خواهد شد.

در ۱۰ خرداد، معاون ساترا اعلام کرد که سووشون هرگز تأییدیه فیلمنامه یا مجوز تولید از ساترا دریافت نکرده و در ادامه از پیگیری حقوقی علیه ادعاهای مطرح‌شده از سوی عوامل سریال خبر داد.

سووشون سیمین دانشور

از سوی دیگر، نرگس آبیار با انتقاد از توقیف سریال اظهار داشت که نسخه‌ای که به نمایش درآمده، با نسخه‌ای که با دقت و وسواس ساخته شده تفاوت‌های زیادی داشته و بر اثر ممیزی‌ها، بخش‌هایی از روایت اصلی حذف یا تضعیف شده است.

سریال سووشون را می‌توان یکی از مهم‌ترین و البته پرچالش‌ترین آثار اقتباسی تاریخ نمایش خانگی ایران دانست. اقتباسی از اثری جاودانه، با حضور گروهی از بازیگران نام‌آشنا و کارگردانی صاحب‌سبک، که به‌واسطه شرایط نهادهای نظارتی، ممیزی‌ها و اختلافات حقوقی، مسیر پخش پرنوسانی را تجربه کرده است.

با وجود همه حواشی، هزینه سنگین تولید و تیم حرفه‌ای پشت آن، سووشون نمادی از تلاش بخش خصوصی برای ورود به عرصه آثار اقتباسی جدی و تاریخی در ایران است؛ تلاشی که در برابر نظام مجوزدهی و سانسور با موانع سنگینی مواجه شده است. این سریال، صرف‌نظر از سرنوشت نهایی‌اش، نقطه عطفی در مواجهه صنعت تصویر ایران با رمان‌های مهم ادبیات معاصر به‌شمار می‌رود.

رفع توقیف سریال سووشون

روزنامه ایران نوشت: همزمان با اکران دو فیلم اجتماعی «پیر پسر» و «زن و بچه» که به احیای سینمای اجتماعی در فضای سینمایی انجامید، حالا با رفع توقیف سریال «سووشون»، نمایش خانگی هم در کنار سریالی مثل «شکارگاه» نیما جاویدی جان دوباره گرفته است. بویژه اینکه با پخش قسمت پایانی سریال «تاسیان» جای یک سریال جدی که کنجکاوی مخاطب را در پی داشته باشد خالی می‌شد و حالا به نظر می‌رسد سریال «سووشون» بتواند این خلأ را پر کند.
گرچه قسمت اول آن چندان با رضایت مخاطبان همراه نبود اما هنوز برای داوری درباره میزان جلب مخاطب زود است و باید منتظر ماند تا ببینیم قصه در قسمت‌های بعدی‌اش چه روندی را طی می‌کند. داستان این سریال اقتباسی است از رمانی به همین نام نوشته سیمین دانشور که روایتگر زندگی زنی به نام زری در سال‌های حضور انگلیسی‌ها در شیراز است. در حقیقت زری شخصیت اصلی سریال است که مخاطب، داستان را از زاویه دید او می‌بیند.

ماجرا با عروسی دختر حاکم شروع می‌شود که در قسمت اول به معرفی شخصیت‌ها و نمایش فضای حاکم می‌پردازد. بر همین اساس نمی‌توان قسمت اول را معیار نقد آن قرار داد

اکنون سخن از نقد این سریال نیست، بحث بازگشت دوباره آن به شبکه نمایش خانگی است که می‌تواند در کنار فیلم‌های اجتماعی پر مخاطبی که در سینماهای کشور اکران شده، امیدوار بود که اتمسفر نمایشی در حال حاضر در مرحله پویاتری قرار گرفته که رد این پویایی را می‌توان در رونق دوباره تئاتر هم مشاهده کرد.
گرچه توقیف «سووشون» بعد از پخش قسمت اول آن، اتفاقی تراژیک بود اما اکنون در حالی دوباره به پخش برگشته که در این فاصله، مخاطبان فضای جنگ دوازده روزه و تجاوز بیگانه به خاک کشور را تجربه کرده بودند.

سریال سووشون توقیف

با توجه به اینکه قصه سووشون روایتی زنانه از مبارزه با استعمار انگلیس است و سویه‌های ملی- میهنی دارد، بستر اجتماعی و فرامتنی تماشای سریال هم با قصه آن همخوان شده و چه بسا این اتفاق موجب شود تا توجه مخاطب به وجوه استعمارستیزی داستان بیشتر شده و انطباق تاریخی – اجتماعی با زمانه پیدا کند.
به عبارت دیگر حالا با تجربه جنگی که مخاطبان بین قسمت اول و دوم این سریال تجربه کردند کمک می‌کند تا مفاهیمی مثل مبارزه و مقاومت در برابر سلطه بیگانه در این سریال برجسته‌تر شده و ارزش‌های اجتماعی سریال نسبت به قبل بیشتر شود. 

یادداشت محمد قوچانی در فصلنامه ادبی کتاب نامه
در بخشی از متن این یادداشت آمده است: «اغراق نیست اگر بگویم مهم‌ترین رویداد ادبی- هنری بهار ۱۴۰۴ در شبکه ی نمایش خانگی رونمایی از مجموعه «سووشون» بود که پس از یک ماه توقیف قسمت اول با ممیزی به شبکه نمایش خانگی بازگشت.
اهمیت «سووشون» در ادبیات معاصر ایران کتمان ناپذیر است. زمانی درخشان به قلم بزرگترین زن داستان نویس در زبان فارسی که نه فقط زنان داستان نویس که حتی بسیاری از مردان قصه نویس به خصوص همسرش جلال آل احمد به گرد پایش نمی‌رسند و نه فقط «سووشون» که «جزیره سرگردانی» و «ساربان سرگردان» در زمره رمان‌های گران‌مایه‌ی تاریخ ادبیات معاصر ایران هستند در حالی که از سرنوشت پاره ی سوم این مجموعه «کوه سرگردان» بی خبریم.

سیمین دانشور و سووشون

سیمین دانشور این بانوی زبان و رمان فارسی روشنفکری گران سنگ بود که در مقام نخستین رئیس کانون نویسندگان ایران جایگاهی تاریخی یافت و با وجود جفای جلال به او که در شاهکار ادبی «سنگی بر گوری» روایتش آمده است عاشقانه آل احمد را دوست می داشت و هم زمان هم راوی داستان های بزرگی چون سووشون و جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان است و هم سوژه‌ی قصه ای چون سنگی بر گوری سیمین دانشور البته نه فقط در سنگی بر گوری بلکه در دیگر رمان هایش هم حضوری موثر دارد؛
چه به نام خویش در جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان و چه به نام زری در «سووشون». سووشون از این جهت اما فضل تقدم دارد چون اولین و شاید هنوز بهترین زمان فارسی است که از زاویه دید زن ایرانی به مرد ایرانی نوشته شده است که عاشقانه و میهن دوستانه است و نه بر عکس؛
از نگاه مرد ایرانی به زن ایرانی که گرچه رمان های عاشقانه و میهن دوستانه ی بسیاری دارد اما کم و بیش همه مرد سالارانه است؛ حتی در مقام عاشق سیمین دانشور اما بدون آنکه زن سالارانه و حتی فمینیستی بنویسد زن را از مقام معشوق و معشوقه به عاشق اگر نه مبارز که مقاوم بدل ساخته است و این نگاه و دیدگاه او را از همه زنان دیگر و حتی مردان مدعی روشنفکری متمایز می کند.

حواشی سریال سووشون

اکنون زنی دیگر در صورت هنر سینما «سووشون» را از کتاب به فیلم و سریال بدل ساخته است تا پس از ۳۷ بار نوبت چاپ مکرر از سال ۱۳۴۸ تا ۱۴۰۴ این داستان درخشان را مصور سازد.
محمدباقر حقانی فضل نوشت: ادوارد سعید در کتاب «شرق‌شناسی» استدلال می‌کند که غرب از طریق گفتمان شرق‌شناسی، شرق (به‌ویژه خاورمیانه، آسیا و شمال آفریقا) را یک «دیگری» عجیب، عقب‌مانده و غیرمنطقی بازنمایی می‌کند. این بازنمایی‌ها که ریشه در مطالعات دانشگاهی، ادبیات، هنر و سیاست دارند، به غرب کمک کردند تا تسلط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی خودش را بر شرق توجیه کند. این رویکرد را می‌توان در آثار تمام مردم‌نگاران اولیه نیز مشاهده کرد.
ادوارد سعید معتقد است شرق‌شناسی صرفاً یک رشته علمی نیست، بلکه یک ابزار قدرت و استعمارگری است که از طریق کلیشه‌سازی و ساده‌سازی فرهنگ‌های شرقی، برتری غرب را تثبیت می‌کند.
ایران ما نیز دور از گزند استعمار نبوده و در دوره‌های مختلف تحت سلطه نظامی و فرهنگی غرب بوده است. این حضور باعث شده که ما نیز خودمان را از منظر غربی‌ها ببینیم و روایت کنیم. طوری که گاهی احساس می‌شود ما روایت خودمان را به کلی گم کرده‌ایم و تن داده‌ایم به آنچه غرب از ما نوشته است.

حاشیه های سریال سووشون

رمان سووشون نوشته‌ی سیمین دانشور و اقتباس سریالی اخیر آن، فرصتی دوباره برای بازخوانی یک اثر کلیدی ادبیات ایران را فراهم کرده است. این اثر، داستان مقاومت در برابر اشغالگری انگلیسی‌ها در شیراز دهه‌ی ۱۳۲۰ را روایت می‌کند. روایت یک ایرانی از ایران. روایتی که در آن فرهنگ و هنر و هویت ایرانی هنوز رنگ نباخته است و از قضا نمایشگاه جدال فرهنگ و هویت ایرانی با یک مهاجم غربی است.
در سووشون به خوبی حضور نیروهای انگلیسی و بهره‌کشی آن‌ها از منابع ایران (مانند خرید غله و ایجاد قحطی) و سلطه‌ی استعماری آنان نشان داده شده است. سووشون با نمایش مدرسه انگلیسی‌ها تغییر آرام فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارد و با ترسیم شخصیت خان‌کاکا نشان می‌دهد که چطور نخبه‌های داخلی به بازتولید این نگاه دامن می‌زنند.

توقیف سریال سووشون

یادداشت کیوان امجدیان پیرامون توقیف سریال
توقیف سریال «سووشون»؛ نمک روی زخم تاریخی کشور
کیوان امجدیان منتقد سینما در بخشی از یادداشت در ایلنا نوشت: هفته گذشته اولین قسمت از مجموعه سووشون به کارگردانی نرگس آبیار در پلتفرم نماوا پخش و پس از یک روز توقیف و «نماوا» که پلتفرم پخش کننده آن بود از دسترس خارج شد.
و به همین سادگی همه چیز تمام شد و برعکس موارد مشابه قبلی در سایر پلتفرمها-که ساترا با وجود اعتراض بسیار شدید، کمترین کاری از پیش نبرده و یا به سرعت عقب نشینی کرده بود- اینبار ساترا هرآنچه بود و نبود را تعطیل کرد و ظاهرا آب هم از آب تکان نخورده است. نهایت اعتراض و واکنش‌ها هم، چند اعتراض ساده از سوی مردم علاقمند به سریال بود که با جواب «سریالی را توقیف کردیم که صحنه‌های ناجور و دست توی دست و صحنه رقص نشان داده و…» به طاق کوبیده شد.
صحنه‌هایی که حتی اگر معتقد به نبودنشان باشیم شاید بشود به سادگی و با رایزنی اصلاحشان کرد.

حاشیه سریال سووشون

اما چه اتفاقی می‌افتد که مردم–که همیشه ایران برایشان عزیز است و وقتی یکی میخواهد اسم خلیجشان را عربی کند یکپارچه بلند میشوند و حاضرند جان بدهند برای ایران ماندن وطنشان- یکباره س
کوت میکنند و فقط با «حیف شد» و «کاش ادامه داشت» و…ناراحتیشان را نشان میدهند؟
واقعیت اینست که چه بسا اگر محققان و پژوهشگران و روشنفکران، کمی بیشتر صفحات تاریخ و اتفاقات یکصد سال اخیر را تورق میکردیم و دانسته‌های آن‌ها و ما به قاعده‌ای بود که بدانیم چه شده و داستان درباره چیست و کدام موضوعات را نشانه گرفته است آن وقت آسمان را به زمین میدوختیم برای برگشتن سریال.
اگر اهالی اندیشه و تاریخ‌دان‌ها و ایران دوستان و علاقمندان به کشور میدانستند چه اتفاقی افتاده و ساترا – ناخواسته- نمک روی کدام زخم تاریخی این کشور پاشیده است آن وقت اجازه توقیف نمیدادند و دست کم معترض میشدند و محکم و متقن فریاد میزدند که سووشون یکی از بهترین رمانهای ضد استعماریست و چرا آن را تاب نیاوردید؟
میدانید سووشون علیه کدام استعمار است؟ همان استعماری که طرفداران اینترنشنالی و سلطنت طلبهای سینه چاکش را وادار کرده بود تا خودشان را لت و پار کنند برای پخش نشدن این سریال و هر کاری میکند تا احساسات ضد استعماری مردم بیدار نشود. مهم نیست که طرف دیگر روایت انگلیس باشد یا آمریکا یا شوروی. مهم اینست که آن‌ها نمیخواهند یکی به یاد مردم بیندازد که خارجی‌
ها وقتی به این آب و خاک مسلط میشوند چه حقارت‌ها که بر سر این خاک و مردمش نمیبارد.

شما از تماشای سریال سووشون چه احساسی داشتید؟ آیا روایت نرگس آبیار توانست به‌درستی فضای رمان را به تصویر بکشد؟

⏬مقالات پیشنهادی⏬

فیلم مرد عینکیفیلم سینمایی زن و بچه سعید روستایی30 انیمیشن قدیمی و خاطره‌انگیز دهه 60 تا 80

مطالعه بیشتر