ممنوعه های تاریخ سینما

سینما همیشه در مرز بین هنر، آزادی بیان و محدودیت‌های اخلاقی، سیاسی و فرهنگی حرکت کرده است. در این مطلب، وب سایت مگزین فیلم شما را با ممنوعه های تاریخ سینما، آشنا می‌کند. تا پایان همراه ما باشید.

فیلم های ممنوعه سینمایی

برخی فیلم‌ها پا را فراتر نهاده‌اند و به دلایل گوناگون از جمله خشونت افراطی، مضامین جنسی، توهین به مقدسات یا انتقاد از ساختارهای سیاسی و اجتماعی، به فهرست آثار ممنوعه پیوسته‌اند. این آثار با وجود (یا به خاطر) ممنوعیت، مورد توجه و تحلیل گسترده قرار گرفته‌اند.

ممنوعیت در سینما، همواره موضوعی بحث‌برانگیز و چندلایه بوده است. از یک‌سو، مرزهای اخلاق، دین، سیاست و سلامت روانی تماشاگران مطرح است و از سوی دیگر، آزادی بیان، هنر، و نقد اجتماعی. فیلم‌هایی که در این مقاله بررسی شد، اگرچه ممنوع شدند، اما در حافظه‌ی سینمایی جهان ماندگار شدند.

فیلم های ممنوعه سینما

برخی از آن‌ها مانند آینه‌ای تاریک، زوایای پنهان و تلخ جوامع بشری را عریان کرده‌اند و برخی دیگر صرفاً برای شوک و جنجال ساخته شدند. آنچه مسلم است، «ممنوعه‌ها» بیش از دیگر آثار، پرسش‌برانگیز و ماندگار بوده‌اند.

ممنوعه ترین فیلم های سینمایی

مرد صربستانی (A Serbian Film) – 2010

این فیلم ساخته‌ی «اسپاسویویچ» شاید یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌هایی باشد که تاکنون ساخته شده است. داستان درباره‌ی یک بازیگر سابق فیلم‌های مستهجن است که برای تأمین مالی خانواده‌اش، وارد پروژه‌ای می‌شود که ماهیت واقعی و خشونت‌بارش بعدها مشخص می‌شود.

علت ممنوعیت: نمایش صریح و وحشیانه خشونت جنسی، تجاوز، کودک‌آزاری و نکروفیلی. فیلم در بسیاری از کشورها ممنوع و حتی در نسخه‌های سانسورشده نیز جنجالی باقی ماند.

هزارپای انسانی (The Human Centipede) – 2009 تا 2015

سه‌گانه‌ای از «تام سیکس» که در آن یک پزشک دیوانه، انسان‌ها را به‌طور فیزیکی به هم می‌دوزد تا یک “هزارپا” انسانی بسازد. ادامه‌های این فیلم، به‌مراتب از نظر خشونت و انحرافات اخلاقی شدیدتر بودند.
علت ممنوعیت: محتوای شدیداً تهوع‌آور، شکنجه، تجاوز و نمایش بیماری‌های روانی در قالبی بی‌رحمانه.

فیلم های ممنوعه خارجی

پیچ اشتباه (Wrong Turn) – 2003 تا 2021

مجموعه‌ای از فیلم‌های ترسناک و اسلشر که درباره‌ی گروهی از جوانان است که در جنگل‌های دورافتاده با خانواده‌ای آدم‌خوار و جهش‌یافته روبه‌رو می‌شوند.
علت ممنوعیت: خشونت گرافیکی شدید، شکنجه، مثله‌سازی و تأثیر منفی بر نوجوانان. برخی نسخه‌های این مجموعه در کشورهای خاصی توقیف یا با سانسور گسترده اکران شدند.

جهنم سبز (The Green Inferno) – 2013

فیلم خارجی از الی راث که با الهام از آثار دهه ۷۰ ایتالیایی مانند Cannibal Holocaust ساخته شد. داستان درباره گروهی از فعالان محیط زیست است که در جنگل آمازون گرفتار قبیله‌ای آدم‌خوار می‌شوند.
علت ممنوعیت: نمایش جزئی و خشونت‌بار آدم‌خواری، شکنجه، قطع اعضای بدن. فیلم در برخی کشورها به دلیل وحشیانه جلوه‌دادن اقوام بومی نیز مورد انتقاد قرار گرفت.

فیلم های ممنوعه بدون سانسور

عنکبوت مقدس – ۲۰۲۲

محصولی مشترک از ایران و دانمارک، به کارگردانی علی عباسی، که داستان قاتل زنجیره‌ای معروف مشهد، سعید حنایی، را بازسازی می‌کند. فیلم به موضوع زن‌کشی و فساد ساختارهای اجتماعی و قضایی در ایران می‌پردازد.
علت ممنوعیت: نقد صریح ساختار مذهبی و اجتماعی ایران، نمایش چهره‌ی قربانیان تن‌فروشی، و حمله به ارزش‌های رسمی. فیلم در ایران کاملاً ممنوع است و تهیه‌کنندگان آن نیز تهدید شدند.

سالو یا ۱۲۰ روز در سودوم (Salò, or the 120 Days of Sodom) – 1975

فیلمی از «پیر پائولو پازولینی»، الهام‌گرفته از رمان مارکی دو ساد. فیلم، گروهی از فاشیست‌های ایتالیایی را نشان می‌دهد که در زمان اشغال نازی‌ها، عده‌ای نوجوان را به اسارت گرفته و آنان را تحت شکنجه جنسی و روانی قرار می‌دهند.
علت ممنوعیت: سادیسم شدید، سوءاستفاده جنسی از کودکان، مدفوع‌خواری و تجاوز. فیلم هنوز در بسیاری از کشورها به عنوان اثری «خطرناک» شناخته می‌شود.

گل سرخ (Baise-moi) – 2000

اثری فرانسوی با روایتی زن‌محور از خشونت و انتقام، درباره دو زن است که پس از تجربه تجاوز، به سفری خشونت‌بار و بی‌رحمانه دست می‌زنند.
علت ممنوعیت: ترکیب صریح صحنه‌های رابطه جنسی و خشونت گرافیکی. فیلم مرز بین پورنوگرافی و سینمای مستقل را شکست و همین مسئله باعث توقیف و محدودیت‌های فراوان شد.

ممنوعه ترین فیلم های سینمایی

• Cannibal Holocaust (1980): فیلمی مستندنما دربارهٔ قبیله‌ای آدم‌خوار در آمازون که صحنه‌های واقعی کشتار حیوانات در آن باعث محاکمه کارگردان شد.

• Irreversible (2002): فیلمی از گاسپار نوئه با صحنه‌ی تجاوز ۹ دقیقه‌ای بی‌وقفه که موجی از خشم و تحسین به‌دنبال داشت.

• A Clockwork Orange (1971): ساخته استنلی کوبریک، با نمایش خشونت، تجاوز و شست‌وشوی مغزی که مدتی در انگلستان ممنوع بود.

• Antichrist (2009): اثری فلسفی‌-ترسناک از لارس فون‌تریه که با خشونت شدید جنسی و نمادپردازی مذهبی موجی از واکنش‌های تند را برانگیخت.

فیلم های ممنوعه سینمای ایران

۱. آثاری از پیش از انقلاب

بخش بزرگی از تولیدات سینمایی ایران پیش از سال ۱۳۵۷، پس از انقلاب اسلامی مشمول سانسور یا توقیف شدند. دلایل عمده این ممنوعیت‌ها شامل نمایش رقص، آواز، یا بی‌حجابی بود. فیلم‌هایی مانند گاو (داریوش مهرجویی – ۱۳۴۸) با وجود ارزش‌های هنری، تنها با اعمال محدودیت‌ توانستند اکران شوند.

فیلم های ممنوعه سینمایی ایرانی

۲. فیلم‌های توقیف‌شده پس از انقلاب

در دوران پس از انقلاب، فیلم‌هایی با محتوای جنجالی، اجتماعی یا سیاسی، اغلب به دلایل مختلف مجوز اکران دریافت نکرده یا به سرعت توقیف شدند. از نمونه‌های شناخته‌شده می‌توان به:

• سنتوری (داریوش مهرجویی)

• سنگسار ثریا (با محوریت داستانی واقعی)

• سپتامبرهای شیراز (با روایتی مهاجرت‌محور و انتقادی)

فیلم های ممنوعه دوبله فارسی

۳. آثار جسورانه معاصر و توقیف‌شده

در دهه اخیر، کارگردانانی با رویکرد جسورانه‌تر به سینما، با ممنوعیت‌های شدیدی روبرو شده‌اند:

• عنکبوت مقدس (علی عباسی – ۱۴۰۱): روایتی از قتل‌های زنجیره‌ای سعید حنایی در مشهد. فیلم به دلیل نمایش خشونت و نگاه انتقادی به ساختار اجتماعی، از اکران داخلی محروم شد.

فیلم های ممنوعه سینمای جهان

• دانه انجیر معابد (محمد رسول‌اف – ۱۴۰۳): فیلمی بدون مجوز ساخت که منجر به بازداشت و محکومیت کارگردان شد.

• خرس (خسرو معصومی – ۱۳۹۰): با وجود موضوع انسانی درباره جانباز جنگ و آسیب‌های اجتماعی، هیچ‌گاه رنگ پرده سینما را ندید و بعدها غیررسمی در اینترنت منتشر شد.

• فیلم‌هایی مانند آینه شمعدون، یک خانواده محترم، شیفتگی، مو، برادران لیلا و قاتل و وحشی نیز به‌دلایل سیاسی، اجتماعی یا حساسیت‌های اخلاقی از اکران عمومی بازماندند.

ممنوعه ترین فیلم های سینمایی جهان

۴. سانسور و نظارت شدید

سانسور یکی از سازوکارهای دائمی در سینمای ایران بوده است. حتی فیلم‌های پرفروشی مانند گشت ارشاد (سعید سهیلی – ۱۳۹۰) که به موضوعات حساس مانند گشت‌های اخلاقی می‌پردازند، با توقیف مواجه شدند. همچنین مستندهای اجتماعی و سیاسی بسیاری نیز پس از نمایش در جشنواره‌های خارجی، ممنوع و سازندگانشان مورد پیگرد قرار گرفتند.

فیلم های ممنوعه ایرانی جدید

سینمای ایران همواره تحت تأثیر خط قرمزهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بوده است. در سال‌های اخیر، برخی فیلم‌ها به دلیل مضامین جسورانه یا به‌دلیل دور زدن نهادهای نظارتی با ممنوعیت اکران، توقیف یا برخورد قانونی مواجه شده‌اند. در این گزارش، نگاهی داریم به مهم‌ترین فیلم‌های ممنوعه ایرانی جدید:

دانه انجیر معابد

• کارگردان: محمد رسول‌اف

• وضعیت: ممنوع؛ کارگردان محکوم به زندان و ضبط اموال

• علت ممنوعیت: ساخت بدون مجوز رسمی و محتوای انتقادی

• جزئیات: این فیلم در جشنواره کن ۲۰۲۴ به نمایش درآمد. به دنبال آن، رسول‌اف به ۸ سال زندان، شلاق، جریمه نقدی و مصادره اموال محکوم شد. همچنین تعدادی از عوامل فیلم نیز احضار و ممنوع‌الخروج شدند.

شیطان وجود ندارد (There Is No Evil)

• کارگردان: محمد رسول‌اف

• وضعیت: ممنوع در ایران؛ برنده خرس طلایی جشنواره برلین

• علت ممنوعیت: پرداختن به موضوع حکم اعدام و نقد نظام قضایی

• جزئیات: این فیلم با ساختاری اپیزودیک، چند روایت از تأثیرات روانی اجرای حکم اعدام را بررسی می‌کند و یکی از مهم‌ترین آثار ضدسانسور سینمای ایران شناخته می‌شود.

فیلم های ممنوعه جدید

مثلث واژگون

• کارگردان: حسین رجبیان

• وضعیت: توقیف کامل

• علت ممنوعیت: ساخت بدون مجوز و انتشار مستقل

• جزئیات: هیچ‌گاه مجوز نمایش نگرفت و نسخه‌های کامل آن توسط نهادهای امنیتی ضبط شد. رجبیان به زندان نیز محکوم شد.

آفرینش بین دو سطح

• کارگردان: حسین رجبیان

• وضعیت: ممنوع؛ منتشرشده به‌صورت آنلاین

• علت ممنوعیت: فیلم‌برداری زیرزمینی و مستقل

• جزئیات: این فیلم نیز خارج از چارچوب‌های مجاز ساخته شد و در فضای آنلاین منتشر گردید.

فیلم های ممنوعه ایران

برادران لیلا

• کارگردان: سعید روستایی

• وضعیت: ممنوع در ایران

• علت ممنوعیت: ارسال به جشنواره کن بدون مجوز و حواشی مربوط به پوشش بازیگر زن

• جزئیات: با وجود استقبال جهانی، در داخل کشور توقیف شد و سازندگان آن با احکام قضایی مواجه شدند.

تفریق (Subtraction)

• بازیگر اصلی: ترانه علیدوستی

• وضعیت: ممنوع‌الاکران

• علت ممنوعیت: مواضع سیاسی بازیگر و نمایش در جشنواره‌ها

• جزئیات: به دلیل فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی علیدوستی و حساسیت بر پوشش او، فیلم اجازه نمایش رسمی نگرفت.

⏬مقالات پیشنهادی⏬

سریال شکارگاهفیلم پیر پسربازیگران افغانی در ایران

مطالعه بیشتر